Luty – zabawka, główka pajacyka

porcelana?, ok. 1 cm, nr inw. MOK(CH) 1274

Według żydowskiego kalendarza 14 dzień adarr rozpoczyna święto Purim (Losów) zwane żydowskim karnawałem (w tym roku przypadać będzie 23–24 marca). Obchodzone na pamiątkę cudownego ocalenia starożytnej społeczności żydowskiej w Persji. Opowieść ta zawarta jest w biblijnej Księdze Estery (Megilat Ester).

W tym dniu podczas odczytywania zwoju (Megila) w synagodze dzieci hałasują kołatkami, „wymazując imię Hamana” – dążącego do zgładzenia Żydów, ulicami przemieszczają się uroczyste korowody, organizowane są też bale przebierańców czy zabawy w teatr zwane purimszpilami.

W zbiorach Muzeum pamiątką po dawnych purimowych obyczajach może być główka pajacyka odnaleziona w jednej z tzw. jam śmietnikowych na terenie poobozowym w Chełmnie. Pajac, błazen to jeden z popularnych motywów przedstawień purimowych.

Purim 1942 r. zapisał się tragicznie w dziejach społeczności żydowskich na terenie tzw. Okręgu Rzeszy Kraj Warty. W dniach 2–3 marca Niemcy zlikwidowali getta w Krośniewicach i Żychlinie, do Chełmna wywieziono wtedy ponad 4.000 Żydów. W tych dniach do obozu trafiło także 1013 więźniów getta łódzkiego. Także 3 marca odbyła się w Zduńskiej Woli pokazowa egzekucja 10 mężczyzn.  W mniemaniu niemieckich oprawców stanowiła okrutne nawiązanie do biblijnej historii (powieszenie 10 synów Hamana). Miejscowy Judenrat zmuszony został do wybrania ofiar drogą losowania.