Aktualności

„Łączy nas pamięć” to hasło towarzyszące akcji edukacyjno-społecznej „Żonkile” zainicjowanej przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, której głównym celem jest przypominanie o powstańcach warszawskiego getta. W ramach akcji podobnie jak w latach poprzednich Muzeum w Chełmnie zorganizowało spotkania z uczniami okolicznych szkół.

W dniach 8, 9 i 17 kwietnia w akcji „Żonkile” uczestniczyli uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Dąbiu, Szkoły Podstawowej im. Orła Białego w Powierciu i Szkoły Podstawowej w Chełmnie. Uczniom podczas prelekcji przybliżono ideę akcji i historię powstania w getcie, następnie wspólnie wycinaliśmy i składaliśmy żółte papierowe kwiaty - symbol szacunku, nadziei i pamięci.

Papierowe kwiaty zostały rozdane uczestnikom tegorocznego Marszu Pamięci poświęconemu ofiarom niemieckiego obozu zagłady Kulmhof, organizowanym przez Muzeum (w rocznicę wybuchu powstania) na terenie Lasu Rzuchowskiego.

19 kwietnia po raz jedenasty przez polany Lasu Rzuchowskiego przeszedł Marsz poświęcony pamięci ofiar obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). W tym roku w szczególny sposób upamiętniono Żydów zamordowanych w trakcie ostatecznej likwidacji getta w Łodzi, która nastąpiła między 23 czerwca a 29 sierpnia 1944 r.

Od 1 marca w holu pawilonu muzealnego w Chełmnie dostępna jest dla zwiedzających wystawa czasowa „Byli naszymi sąsiadami – kutnowscy Żydzi”.

5 lutego uczniowie klasy VIII Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie upamiętnili Stanisława Kaszyńskiego, przedwojennego sekretarza Gminy Chełmno, który 82 lata temu został zamordowany za próbę poinformowania społeczności międzynarodowej o zbrodniach na Żydach oraz Romach i Sinti dokonywanych w niemieckim obozie zagłady Kulmhof.

27 stycznia przypada 79. rocznica wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz–Birkenau.

29 stycznia Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem odwiedził Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Izraela w Polsce dr Yacov Livne.

Jesienią 1944 r. przy zacieraniu śladów funkcjonowania obozu pracowało jeszcze ok. 80–90 Żydów, w tym przywożonych z Łodzi robotników z komand roboczych pozostałych po sierpniowej likwidacji getta. Więźniów tych sukcesywnie mordowano. Komendant obozu SS-Hauptsturmführer Hans Bothmann odwlekał likwidację obozu aby dowodzone przezeń komando nie zostało wysłane na front wschodni. Ostatecznie nastąpiła ona w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r. Decyzję tę należy powiązać z rozpoczętą w tym samym czasie ewakuacją Niemców z powiatu kolskiego. Jak wspominał inspektor lasów Heinz May, który podczas okupacji nadzorował nadleśnictwo Koło: „Około godziny 3-ej nad ranem zostało przekazane poprzez kierownictwo powiatu hasło „Gneisenau”. Oznaczało ono natychmiastowe zaalarmowanie oddziałów obrony terytorialnej. Około kwadransa później doszło hasło „Florian Geyer”. Oznaczało to natychmiastową ewakuację ludności cywilnej przy użyciu zaprzęgów konnych (kolumny ewakuacyjnej)”.

Do dramatycznych wydarzeń doszło wówczas w spichlerzu, w którym przebywało jeszcze 47 żydowskich więźniów – krawców i szewców oraz robotników porządkowych. Niemcy zaczęli ich wyprowadzać piątkami i rozstrzeliwać przed budynkiem. W pewnym momencie zdesperowani Żydzi podjęli heroiczną decyzję o walce o swoje życie. Wciągnęli na piętro spichlerza znienawidzonego Hauptwachtmeistra Lenza, nadzorcę obozu leśnego (jednego z najokrutniejszych członków załogi) i powiesili, następnie z odebranej mu broni ostrzeliwali oprawców, zabijając policjanta Haasego. Wówczas komendant Hans Bothmann wydał rozkaz podpalenia spichlerza, w pożarze budynku zginęli ostatni więźniowie. Likwidację obozu przeżyli jedynie Szymon Srebrnik i Mordka Żurawski.

W 79. rocznicę likwidacji obozu pamięć ostatnich ofiar uczcili kierownik Oddziału Bartłomiej Grzanka z pracownikami.

Tak likwidację obozu wspominał Szymon Srebrnik:

„Obóz zlikwidowano – baraki rozebrano. Wysłano z powrotem maszyny do darcia bielizny i ubrań. Piece rozebrano. W spichrzu pozostało 87 robotników, Żydów. Byli to krawcy i szewcy. Ci mieszkali na górze. Liczba robotników malała i ostatecznie zostało 47. 22 krawców i 25 robotników podwórzowych. [...] Gdy nadchodziły wojska Radzieckie w nocy, daty nie pamiętam, wywoływano wszystkich robotników i kazano wychodzić piątkami – teren był oświetlony reflektorem samochodu. Ja wyszedłem w pierwszej piątce. Lenz kazał położyć się na ziemi. Strzelał on z rewolweru wszystkim po kolei w tył głowy. Straciłem przytomność. Odzyskałem ją, gdy koło mnie nikogo nie było. Wszyscy SS-mani strzelali do wnętrza spichrza. Przyczołgałem się do samochodu, który oświetlał teren i stłukłem oba reflektory. Korzystając z ciemności uciekłem. Rana nie była śmiertelna. Kula przeszła przez szyję, przeszła przez usta i przebijając nos wyszła na zewnątrz. Schowałem się w stodole Wieczorka (za jego wiedzą). Nie znaleźli mnie”.

W dniu 8 grudnia przypadła kolejna rocznica pierwszego transportu ofiar do obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). 82 lata temu Niemcy zamordowali ok. 700 Żydów z Koła przywiezionych dzień wcześniej na teren obozu i zamkniętych w zajętym przez SS-Sonderkommando Herberta Langego pałacu. Wcześniej, 5 grudnia, esesmani wywieźli do lasu rzuchowskiego trzydziestu żydowskich mężczyzn, którzy mieli wykopać pierwszy masowy grób. Najprawdopodobniej zostali oni zabici natychmiast po wykonaniu pracy.

Ofiary upamiętnili uczniowie i nauczyciele ze Szkoły Podstawowej im. Tonego Halika we Wrzącej Wielkiej (gm. Koło), którzy z kierownikiem Muzeum złożyli kwiaty i znicze przy ruinach piwnic pałacu. Uczestnicy wizyty zwiedzili tereny poobozowe i wystawy w Chełmnie i Lesie Rzuchowskim, wzięli także udział w warsztatach edukacyjnych.

Tak wywózkę Żydów z Koła opisał uciekinier z obozu Michał Podchlebnik, kolanin, w 1940 r. wysiedlony z żoną i dziećmi do getta wiejskiego w Bugaju, który dojeżdżał do pracy do Koła:

Zabierano całe rodziny, przy czym wolno było wziąć każdemu paczkę nieprzekraczającą 10 kg wagi. Doprowadzonych Żydów lokowano w bóżnicy i we wspomnianym domu Komitetu Żydowskiego przylegającym bezpośrednio do bóżnicy. Zajeżdżały auta i Żydzi wychodzili z budynku z całymi rodzinami, niosąc swoje bagaże. Przed wyjściem ustawiony był stół, przy którym siedział oficer SS. Oficer ten miał wykaz wszystkich żydów mieszkających w Kole i zaznaczał we wspomnianym wykazie osoby wsiadające do auta. Bagaże ładowano do przyczepki. Wartownicy, którzy pilnowali żydów, oraz członkowie Komitetu Żydowskiego mówili, że Żydów wywozi się „na raboty na kolej". Ładowano na auto około 40 ludzi. Wywoziły żydów z Koła 2 samochody ciężarowe. Szoferami byli Niemcy. Dziennie wywożono około 1000 osób. W eskorcie samochodów był między innymi Volksdeutsch Siuda z Kościelca, który w tym czasie pracował w żandarmerji wojskowej. Mówił on do Żydów: „nie bójcie się, zawiozą was na stację Barłogi, a stamtąd powiozą was na wschód". Był on znany wśród miejscowych Żydów i wierzono jego słowom. Każdy z samochodów obracał dziennie 10–12 razy, co utwierdzało nas w przekonaniu, że wywożono Żydów niedaleko od Koła.

W dniu 29 listopada z wizytą studyjną w Muzeum przebywali studenci kierunku Międzynarodowa Praca Socjalna z Uniwersytetu Nauk Stosowanych w Erfurcie. W ramach wizyty zwiedzili z przewodnikiem teren poobozowy i wystawy w Chełmnie oraz wysłuchali wykładu kierownika Oddziału Bartłomieja Grzanki na temat uciekinierów z Kulmhof. Następnie grupa udała się do Lasu Rzuchowskiego gdzie upamiętniła ofiary przez złożenie kwiatów pod Ścianą Pamięci.

W listopadzie br. zakończono prace na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim w ramach zadania inwestycyjnego „Renowacja cmentarza ofiar obozu zagłady Kulmhof w Lesie Rzuchowskim Etap V” w programie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Cmentarze i groby wojenne w kraju”.

15 listopada przypadła 84 rocznica rozstrzelania 56 polskich zakładników polskich – ofiar „Akcji Tannenberg”.

W dniu 31 października Muzeum gościło członków Fundacji MemoShoah z Luksemburga.

Przy pawilonie muzealnym na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim został umieszczony nowy plan terenu poobozowego z oznaczeniem miejsc historycznych i upamiętnień. Dzięki kodowi QR zwiedzający mają możliwość pobrania planu na urządzenia mobilne.

Zachęcamy także do pobrania innych planów znajdujących się na naszej stronie internetowej:

https://chelmno-muzeum.eu/zwiedzanie/plany-sytuacyjne-terenu

Dnia 5 września na terenie Muzeum-Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim biskup senior diecezji włocławskiej Wiesław Alojzy Mering przewodniczył uroczystej mszy w intencji ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (Kulmhof) i wszystkich ofiar drugiej wojny światowej. Mszę koncelebrowano przy ołtarzu polowym, będącym częścią pomnika poświęconego polskim zakładnikom zamordowanych 15 listopada 1939 r.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r., Niemcy zamordowali w komorach gazowych obozu zagłady Auschwitz II-Birkenau około 4.300 ostatnich romskich więźniów tzw. „obozu rodzinnego dla Cyganów” (niem. Zigeunerfamilienlager). 29 lipca 2011 r. Sejm RP uchwalił 2 sierpnia Dniem Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti. W tym dniu upamiętniamy niemal pół miliona ofiar niemieckiego ludobójstwa popełnionego na Romach i Sinti w okupowanej Europie. 

W dniach od 2 do 9 stycznia 1942 r. w obozie zagłady w Chełmnie (Kulmhof) zginęło ok. 4.300 Romów i Sinti, pochodzących z austriackich landów Burgenland i Styria, wsiedlanych w dniach od 5 do 9 listopada 1941 r. (w liczbie 5.007) do tzw. obozu cygańskiego (Zigeunerlager), który funkcjonował na obszarze getta łódzkiego. Ofiary mordowano w mobilnych komorach gazowych w lesie rzuchowskim, po czym grzebano w masowym grobie w ubraniach i z przywiezionym dobytkiem. 

Tak o zbrodni popełnionej na Romach i Sinti zeznawał latem 1945 r. przed Powiatową Komisją Badania Zbrodni Niemieckich w Kole uciekinier z obozu Michał Podchlebnik: 

„Gdy jako więzień żydowski pracowałem przy zakopywaniu pomordowanych w lesie [w] Chełmnie [tj. w lesie rzuchowskim] widziałem jak pewnego dnia przywieziono 10 do 12 samochodów Cyganów po około 30 osób w każdym. Przywieziono ich bezpośrednio do lasu, w miejsce gdzie zakopywano zabitych. Po wyładowaniu ze samochodów przeprowadzono u wszystkich osobistą rewizję i zapędzono natychmiast do stojącego auta gazowego i załadowano jak wszystkich.”

2 sierpnia kwiaty i symboliczny znicz pod pomnikiem poświęconym zamordowanym w Kulmhof Romom i Sinti złożyli pracownicy Muzeum.

28 czerwca Muzeum w Chełmnie odwiedzili goście z Republiki Czeskiej. Wizyta przedstawicieli kraju pardubickiego wraz z dziećmi z regionu stanowi część kilkudniowego programu upamiętniającego ofiary niemieckiej pacyfikacji wsi Lidice i Ležáky w 1942 r.

W dniu 21 czerwca Muzeum w Chełmnie gościło delegację pracowników Muzeum KL Plaszow (od 2021 r. w organizacji). Celem wizyty studyjnej było zapoznanie się delegacji z organizacją i funkcjonowaniem naszej instytucji, dobrymi praktykami wystawienniczymi i prowadzoną przez Muzeum działalnością edukacyjną.

Gości z Płaszowa powitał kierownik Oddziału Bartłomiej Grzanka, który oprowadził uczestników wizyty po terenie poobozowym w Chełmnie i Lesie Rzuchowskim. Istotnym elementem spotkania była wymiana doświadczeń związanych z wyzwaniami stojącymi przed muzeami powstałymi w autentycznych miejscach Zagłady.

Od 2006 r. w dniu 14 czerwca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Zagłady, przypadający w rocznicę pierwszego masowego transportu Polaków – 728 więźniów z Tarnowa – do KL Auschwitz.

W dniu 7 czerwca uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II w Dąbiu uczestniczyli w objeździe edukacyjnym pt. „Szlakiem pamięci Żydów łódzkich” organizowanym przez Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

W dniu 13 maja Muzeum w Chełmnie odwiedził Izzy Israel Keren, przedstawiciel potomków kolskich Żydów mieszkający w Izraelu.

W dniu 18 maja Muzeum w Chełmnie odwiedzili potomkowie Żydów skupieni w Stowarzyszeniu Potomków Żydów z Centralnej Polski / Association of Descendants of Jewish Central Poland (ADJCP).

19 kwietnia po raz dziesiąty przez polany Lasu Rzuchowskiego przeszedł Marsz poświęcony pamięci ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). W tym roku w szczególny sposób upamiętniono Żydów zamordowanych podczas pierwszej likwidacji obozu.

W ramach „Akcji Żonkile” uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie, na kilka dni przed 80. rocznicą wybuchu powstania w getcie warszawskim, uczniowie klas 7-8 włączyli się w upamiętnienie bojowniczek i bojowników getta.

Sekcja historyczna Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Koninie zgłębiała wiedzę na temat „Przybyszów z zaświatów”, czyli tytułowych uciekinierów z obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof).

7 kwietnia kierownik Muzeum w Chełmnie wraz z pracownikami upamiętnili ofiary pierwszej likwidacji obozu, składając kwiaty i znicze przy ruinach pałacu.

W dniach 5 lutego i 5 marca Muzeum w Chełmnie gościło uczestników seminarium wyjazdowego, nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych, pt. „Droga do Szoah – kultura i pedagogika pamięci w edukacji o Holokauście” zorganizowanego przez Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń.

W 2005 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, obchodzony w rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz–Birkenau.

26 stycznia uczniowie klas VII i VIII Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie upamiętnili Stanisława Kaszyńskiego...

Miło nam poinformować, że ukazał się katalog wystawy stałej „To są ostatnie dni naszego życia, dajemy więc znać o sobie. Kulmhof – początek Zagłady” autorstwa kuratora ekspozycji Andrzeja Grzegorczyka, kustosza Muzeum Stacji Radegast, Oddziału Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi we współpracy redakcyjnej Bartłomieja Grzanki, kierownika Oddziału w Chełmnie.

Po 14 lipca 1944 r. do Chełmna (niem. Kulmhof) nie kierowano już żadnych dużych transportów, jedynie sporadycznie przywożono ofiary ciężarówkami.

W trzeciej dekadzie stycznia 1942 r. miały miejsce najbardziej znane zakończone sukcesem ucieczki z niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof) w pierwszym okresie jego funkcjonowania.

W dniach od 2 do 9 stycznia 1942 r. na terenie tzw. obozu leśnego (niem. Waldlager) funkcjonariusze SS-Sonderkommando Lange zamordowali ok. 4.300 Romów i Sinti, pochodzących z austriackich landów Burgenland i Styria, wsiedlanych w dniach od 5 do 9 listopada 1941 r. (w liczbie 5007) do tzw. obozu cygańskiego (niem. Zigeunerlager), przylegającego do getta łódzkiego.

Jesienią mijającego roku zakończono prace na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim...

Na terenie poobozowym w Chełmnie pojawiły się plansze w językach polskim i angielskim informujące o tajemniczym wydarzeniu zwanym „Komisją z Berlina”.

Na skarpie pałacowej na terenie poobozowym w Chełmnie oraz na obszarze Lasu Rzuchowskiego odbyły się pomiary bezinwazyjne, w których wykorzystano konduktometr i georadar.

W 81. rocznicę uruchomienia pierwszego na ziemiach okupowanej Polski niemieckiego nazistowskiego ośrodka natychmiastowej śmierci Kulmhof oddajemy do Państwa dyspozycji wystawę online poświęconą pierwszym jego ofiarom – Żydom z Koła.

8 grudnia 1941 r. Niemcy zamordowali w Chełmnie (niem. Kulmhof) ok. 700 Żydów z Koła.

Przy parkingu muzealnym w Chełmnie ustawiona została tablica z planem wsi, na który naniesiono teren poobozowy oraz miejsca związane z działalnością ośrodka zagłady.

15 listopada 2022 roku przypadła 83 rocznica rozstrzelania 56 zakładników polskich – pierwszych ofiar Lasu Rzuchowskiego.

15 września na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim bp senior diecezji włocławskiej Wiesław Alojzy Mering odprawił uroczystą mszę w intencji ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie oraz wszystkich ofiar II wojny światowej.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r., Niemcy zamordowali w komorach gazowych obozu zagłady Auschwitz II-Birkenau około 4.300 ostatnich romskich więźniów tzw. „obozu rodzinnego dla Cyganów” (niem. Zigeunerfamilienlager).

23 czerwca w trakcie wizyty w Muzeum uczniowie Szkoły Podstawowej im. Józefa Mehoffera w Chlebowie uczcili wraz z kierownikiem Muzeum Bartłomiejem Grzanką dzieci czeskie z Lidic i Ležaków zamordowane 80 lat temu w obozie Kulmhof.

Od 2006 r. w dniu 14 czerwca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Zagłady, przypada w rocznicę pierwszego masowego transportu Polaków – 728 więźniów z Tarnowa – do KL Auschwitz. Ofiary niemieckiego obozu zagłady Kulmhof upamiętnili przez złożenie kwiatów kierownik Muzeum wraz z pracownikami.

Od 3 czerwca w przestrzeni poobozowej w Chełmnie dostępna jest dla zwiedzających wystawa czasowa „’Wygnanie nastąpiło jak grom z nieba’.

31 maja uczniowie klas ósmych Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie wraz z opiekunami uczestniczyli w objeździe edukacyjnym „Szlakiem pamięci Żydów łódzkich” zorganizowanym przez Muzeum w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Muzeów.

W jubileuszowej, 20. edycji, konkursu na Wydarzenie Muzealne w Wielkopolsce „Izabella”, jego kapituła przyznała Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem wyróżnienie w kategorii działalność wystawiennicza za „Życie kolskich Żydów sprzed lat…”.

21 kwietnia po raz dziewiąty przez polany Lasu Rzuchowskiego przeszedł Marsz poświęcony pamięci ofiar niemieckiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof). W tym roku w szczególny sposób upamiętniono Żydów wywiezionych z ponad 50 gett utworzonych przez władze niemieckie w miastach i miasteczkach przedwojennych województw poznańskiego, łódzkiego, pomorskiego i warszawskiego, które znalazły się na terenie okupowanych ziem polskich wcielonych do Rzeszy w ramach Okręgu Rzeszy Kraj Warty (Reichsgau Wartheland).

Deportacje z gett na terenie kraju Warty trwały od 8 grudnia 1941 r. kiedy w obozie zginęli pierwsi Żydzi przywiezieni z Koła aż po 14 września 1942 r., kiedy do Chełmna trafiły ofiary z ostatniego zlikwidowanego getta prowincjonalnego w Zelowie. Wśród ofiar wywiezionych z największego – getta łódzkiego – byli także Żydzi z Niemiec, Austrii, Czech i Luksemburga. W 1942 r. trafili do Kulmhof także austriaccy Romowie i Sinti, dzieci czeskie z Lidic i Leżaków, pensjonariusze domów opieki z Włocławka, niezidentyfikowane grupy dzieci polskich i radzieckich jeńców wojennych. Najbardziej prawdopodobna liczba ofiar zamordowanych w pierwszym okresie funkcjonowania obozu (grudzień 1941–kwiecień 1943 r.) to ok. 200 tysięcy.

Do zgromadzonych pod Pomnikiem Ofiar Zagłady przemówienia wygłosili dr Anna Ziółkowska, dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie oraz Robert Kropidłowski, starosta powiatu kolskiego. List od Michała Zielińskiego, wojewody wielkopolskiego, odczytała Monika Donke-Cieślewicz, dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Następnie uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierza Wielkiego w Kole odczytali fragmenty relacji ocalonych z Zagłady Żydów z Brzezin, Krośniewic, Kutna i Przedcza.

„Wysiadam z pociągu w piękny majowy poranek i wędruję po ulicach mojego rodzinnego miasta. […]

Miasteczko straciło dla mnie istotny element – swój ludzki krajobraz, niepowtarzalny kolor, który nadali jego żydowscy mieszkańcy. […]

Wędrowałem po ulicach i zaułkach, zaglądałem do dobrze znanych sklepików i straganów. Z ich ciemnych wnętrz wyjrzała śmierć. Ta żydowska śmierć towarzyszyła mi krok po kroku. To był mój cień na ruinach mojego miasta. […]

Na zewnątrz czuć maj, ze świeżymi bzami i żonkilami. Dzieci bawiły się beztrosko na słońcu. Zapach przypomniał mi Szawuot z dawnych czasów. […] Gdy ze smutkiem opuściłem rodzinne miasto, poczułem, że to miejsce jest mi najbliższe, a jednocześnie obce na świecie”.

Izajasz Trunk, Kutno

Następnie uczestnicy uroczystości przeszli w milczeniu pod Ścianę Pamięci, gdzie po wysłuchaniu modlitw za ofiary obozu odmówionych przez Leonarda Śniatkiewicza z Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi oraz ks. Krzysztofa Kaczmarka, proboszcza parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie złożyli kwiaty i znicze.

W uroczystości wzięli udział Piotr Michalak, burmistrz Kłodawy; Bożena Dominiak, wójt Gminy Grzegorzew; Mariusz Rybczyński, wójt Gminy Koło; Dariusz Ostrowski, wójt Gminy Kościelec; Wacław Zwoniarkiewicz, przewodniczący Rady Miasta Dąbie; Monika Ciesielska, sekretarz Miasta Koło, prof. UAM dr hab. Konrad Białecki, kierownik Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Poznaniu; reprezentanci posłów na Sejm RP Leszka Galemby, Zbigniewa Hoffmana i Tadeusza Tomaszewskiego, delegacje Policji, Państwowej Straży Pożarnej i Nadleśnictwa Koło, przedstawiciele instytucji kultury i stowarzyszeń z Łodzi oraz powiatów kolskiego i kutnowskiego oraz liczne delegacje szkół z powiatu kolskiego.

Od dziś na terenie muzeum w Chełmnie dostępna jest dla zwiedzających wystawa plenerowa „Wartheland. Dzieje zbrodni”. Ekspozycja w sposób przekrojowy przedstawia najważniejsze zagadnienia związane z istnieniem utworzonego z części okupowanych ziem polskich wcielonych do III Rzeszy Okręgu Rzeszy Kraj Warty – od założeń ideologicznych, przez funkcjonowanie niemieckiej administracji i organizacji nazistowskich po realizację zbrodniczych planów władz Okręgu. 

Autorem wystawy jest dr Adam Pleskaczyński z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN Oddział w Poznaniu.

Ekspozycja będzie prezentowana na terenie Muzeum w Chełmnie do 17 marca.

W tym roku przypada 80. rocznica zamordowania Stanisława Kaszyńskiego, przedwojennego sekretarza Gminy Chełmno, za próbę poinformowania społeczności międzynarodowej o zbrodniach na Żydach oraz Romach i Sinti dokonywanych w niemieckim obozie zagłady Kulmhof.

W 77. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz–Birkenau obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2005 r. Pracownicy Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem upamiętniając ofiary Holokaustu w lesie rzuchowskim (w miejscu po obozie leśnym) złożyli kwiaty i zapalili znicze.

Po 14 lipca 1944 r. do Kulmhof nie kierowano już żadnych dużych transportów, jedynie sporadycznie przywożono ofiary ciężarówkami. 

Z historią Żydów – robotników przymusowych przetrzymywanych w niemieckim obozie zagłady w Chełmnie nierozerwalnie wiążą się losy wytworzonych przez nich dokumentów...

W Muzeum w Chełmnie prezentowana jest nowa wystawa czasowa pt. „Życie kolskich Żydów sprzed lat…”, która upamiętnia pierwsze ofiary niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Chełmnie (niem. Kulmhof) – Żydów w Koła. Powstała z myślą o 80. rocznicy ich Zagłady.

8 grudnia na terenie Muzeum byłego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem odbyła się uroczystość upamiętniająca w 80. rocznicę pierwszego transportu Żydów z Koła.

15 listopada br. roku przypadła 82. rocznica rozstrzelania 56 polskich zakładników w lesie rzuchowskim. Kierownik Muzeum i przedstawiciel rodzin zamordowanych, Józef Bystrzycki, złożyli kwiaty i znicze na grobie ofiar.

21 października na terenie Miejsca Pamięci w Lesie Rzuchowskim odbyła się uroczystość upamiętniająca Gabriele Herman, Valerie Pollak i Ottilie David – siostry pisarza Franza Kafki, zamordowane w czasie Holokaustu.

6 września 2021 r. ordynariusz diecezji włocławskiej bp Krzysztof Wętkowski przewodniczył uroczystej mszy świętej sprawowanej w intencji ofiar obozu zagłady w Chełmnie i wszystkich ofiar II wojny światowej. Mszę odprawiono w lesie rzuchowskim, przy ołtarzu polowym, będącym częścią pomnika poświęconego polskim zakładnikom zamordowanych 15 listopada 1939 r.

Podsumowanie projektu „Poszukując prawdy – badania bezinwazyjne na terenie Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem”

W przypadającym 2 sierpnia Międzynarodowym Dniu Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti kierownik Muzeum wraz z pracownikami złożyli kwiaty i zapalili znicz pamięci przy pomniku poświęconym ofiarom.

W nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 r., zamordowano w komorach gazowych niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz II-Birkenau około 4.300 osób, ostatnich romskich więźniów tzw. obozu rodzinnego dla Cyganów (niem. Zigeunerfamilienlager). 29 lipca 2011 r. Sejm RP uchwalił 2 sierpnia Dniem Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti.

W tym dniu upamiętniamy niemal pół miliona ofiar niemieckiego ludobójstwa popełnionego na Romach i Sinti w okupowanej Europie. Romowie i Sinti znaleźli się także wśród ofiar obozu Kulmhof. Od 5 do 9 listopada 1941 r. Niemcy deportowali 5.007 osób tych narodowości z pogranicza austriacko-węgierskiego (Burgenland i Styria) i zamknęli w tzw. obozie cygańskim (niem. Zigeunerlager) przylegającym do getta łódzkiego (niem. Litzmmanstadt Getto), gdzie w bardzo złych warunkach, pozbawieni podstawowych środków do życia, wkrótce zaczęli chorować na tyfus. Kilkaset osób zmarło w przeciągu dwóch miesięcy. Między 2 a 9 stycznia 1942 r. przywieziono do Chełmna około 4300 Romów i Sinti. Ofiary te zamordowano i pogrzebano razem z dobytkiem w lesie rzuchowskim z pominięciem procedury przejścia przez budynek pałacu we wsi.

29 czerwca uczestnicy projektu "Chapter: Challenging Propaganda Through Remembrance" realizowanego przez Stowarzyszenie „Jeden Świat” i Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie wraz z pracownikami oddziału w Chełmnie upamiętnili dzieci czeskie z Lidic i Ležaków.

Zachęcamy do zapoznania się z nową publikacją Muzeum. Folder „Szlak Pamięci ofiar Kulmhof” przedstawia ostatnią drogę Żydów wywiezionych do Chełmna z getta łódzkiego – od przybycia na dworzec kolejowy w Kole do przyjazdu na teren obozu. Opisy miejsc odgrywających rolę w transporcie ofiar uzupełniono fotografiami archiwalnymi oraz współczesnymi, dołączona mapa ułatwia ich zlokalizowanie.

https://chelmno-muzeum.eu/szlak-pamieci-ofiar-kulmhof 

 Muzeum byłego niemieckiego Obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem zaprasza do zwiedzenia nowej wystawy czasowej pt. „Dziewczyna z pamiętnika. W poszukiwaniu Rywki z łódzkiego getta”, prezentowanej w pawilonie muzealnym w Chełmnie.

14 czerwca obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Zagłady.

Przedstawiamy Państwu efekt współpracy Muzeów w Chełmnie i Żabikowie z firmą Skanowanie.XYZ - Spacer wirtualny po terenie Muzeum - Miejsca Pamięci.

Od 2012 r. Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem w Miejscu Pamięci w lesie rzuchowskim organizuj,e we współpracy z samorządem powiatu kolskiego, Marsze Pamięci.

5 lutego 2021 r. kierownik Muzeum Bartłomiej Grzanka wraz z Dominikiem Nosalem, dyrektorem Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie upamiętnili  Stanisława Kaszyńskiego, przedwojennego sekretarza gminy Chełmno, który za próbę poinformowania świata o zbrodniach popełnianych na Żydach oraz Romach i Sinti w niemieckim obozie zagłady Kulmhof został zamordowany przez funkcjonariuszy SS-Sonderkommando Lange najprawdopodobniej 2 lutego 1942 r.

27 stycznia przypada Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Data ta wiąże się z  rocznicą wyzwolenia niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau w 1945 r., którą Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło jako wyraz międzynarodowej pamięci o Holokauście. Z tej okazji Muzeum w Chełmnie zaprosiło nauczycieli i uczniów z Zespołu Szkół Rolniczego Centrum Ustawicznego w Kościelcu do udziału w projekcie edukacyjnym. Jego uczestnicy wzięli najpierw udział w wirtualnym spacerze po Miejscach Pamięci w Chełmnie i w Lesie Rzuchowskim. Podążając za przewodnikiem, zapoznali się z historią niemieckiego obozu zagłady Kulmhof oraz poszczególnymi punktami historycznymi obecnymi w topografii obydwu miejsc. Później uczestniczyli w warsztatach on-line poświęconym zinwentaryzowanym zbiorom muzealnym. Mamy nadzieję, że taka forma edukacji pozwoli uczniom zdobyć rzetelną wiedzę historyczną o obozie zagłady Kulmhof i sytuacji ludności żydowskiej w Kraju Warty, będąc również właściwą formą przygotowania do późniejszej wizyty w Muzeum lub w innych miejscach pamięci. Projekt przygotowały nasze koleżanki z Działu Edukacji Magdalena Babik i Małgorzata Grzanka.  

Na terenie Muzeum w Chełmnie jego pracownicy upamiętnili wszystkie ofiary Holokaustu przez złożenie kwiatów i zapalenie zniczy.

18 stycznia wspominamy ostatnich 47 Żydów więzionych w obozie zagłady Kulmhof zamordowanych w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r. Przetrzymywani w budynku spichlerza, zmuszeni zostali do wykonywania różnych prac: porządkowych, rzemieślniczych, obsługując piece krematoryjne. Szczególna była rola warsztatów rzemieślniczych, krawieckich i szewskich, które znajdowały się na piętrze spichlerza. Na wieść o zbliżających się do Łodzi oddziałach radzieckich komendant obozu Hans Bothmann podjął decyzje o jego ostatecznej likwidacji i rozstrzelaniu uwięzionych w spichlerzu robotników. W tragiczną noc z 17 na 18 stycznia 1945 r. więźniów piątkami wyprowadzano przed budynek, dokonując egzekucji strzałem w tył głowy. W odpowiedzi pozostali uwięzieni, przebywający jeszcze w spichlerzu, podnieśli ostatnią próbę buntu, zabijając dwóch niemieckich policjantów. Udało się wówczas zbiec dwóm więźniom, Mieczysławowi Żurawskiemu i Szymonowi Srebrnikowi.
W odpowiedzi na bunt załoga niemiecka zaryglowała drzwi spichlerza i podpaliła budynek. W pożarze zginęli ostatni więźniowie Kulmhof.

Po opuszczenia przez SS-Sonderkommando Chełmna miejscowa ludność złożyła ciała więźniów do wspólnej mogiły położonej na skraju terenu poobozowego. Miejsce to uczczono pomnikiem, który przez wile lat był jedynym wyrazem upamiętnienia Zagłady dokonanej w tym miejscu.

Ostatnie ofiary obozu uczczono przez złożenie kwiatów i zapalenie zniczy.

Na kilka dni przed likwidacją obozu ostatni żydowscy więźniowie spisali w notesie osobiste świadectwa, które znane są jako Testament ostatnich więźniów obozu zagłady Kulmhof. W jednej z notatek odczytujemy:

„[...] Kilka tygodni po tym, jak ja trafiłem do obozu, z łódzkiego getta wysiedlili wszystkich Żydów i powiedzieli im, że ich poślą na roboty do Niemiec, do Lipska i Monachium. Ja wiem, że to Monachium i Lipsk okazują się takimi samymi obozami, jak i ten, w którym ja jestem. Wtedy wysiedlili z getta i moją rodzinę. Teraz zostałem sam, bez rodziny, bez najbliższych krewnych, jak człowiek nikomu niepotrzebny. Tak żyję i oczekuję dnia, kiedy i ja pójdę do mojej rodziny. Mam jedną prośbę do dobrych ludzi: zawiadomcie o moim losie mojego szwagra, mieszkającego w Rosji. Jego nazywają Wołkowicz Wolf. Ot i wszystko.”

Bocian Lejb

Miło nam poinformować, że ukazała się publikacja pt. „Sytuacja ludności żydowskiej w Kraju Warty. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli”. Wydawnictwo to jest materiałem pomocniczym dla nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych, którzy chcą przekazać uczniom wiedzę o Holokauście, położeniu ludności żydowskiej w tzw. Kraju Warty oraz funkcjonowaniu pierwszego niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

Publikacja ta stworzona została z myślą o nauczycielach przedmiotów humanistycznych, którzy podejmują tę problematykę na lekcja historii, języka polskiego, wiedzy o społeczeństwie. Wydawnictwo składa się z dwóch części: drukowanej i multimedialnej. W pierwszej zostały zawarte artykuły historyczne:

• Represje niemieckie wobec ludności żydowskiej w Kraju Warty w pierwszych miesiącach II wojny światowej (Jacek Nawrocik);
• Getta prowincjonalne w Kraju Warty (Małgorzata Grzanka);
• Getto łódzkie 1940‒1944 (dr Adam Sitarek);
• «Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej» w Kraju Warty. Obóz zagłady Kulmhof (1941‒1945) (Bartłomiej Grzanka);
• „Projekt „Sytuacja ludności żydowskiej w Kraju Warty” jako przykład wykorzystania literatury pamiętnikarskiej w edukacji szkolnej (prof. dr hab. Danuta Konieczka-Śliwińska).

Załącznikiem do niniejszej publikacji są materiały źródłowe, dokumenty, fotografie, artefakty i scenariusze lekcji, które umieszczono na stronie internetowej dostępnej pod adresem www.chelmno-muzeum.eu w zakładce „Edukacja. Materiały dydaktyczne”. Autorami scenariuszy są doświadczeni nauczyciele na co dzień uczący w szkołach woj. wielkopolskiego.

Bezpłatne wydawnictwo jest już 3 tomem serii wydawniczej pt. „Z Archiwów Muzeów w Chełmnie nad Nerem i w Żabikowie” przygotowywanej wspólnie z Zakładem Dydaktyki Historii Wydziału Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wydane zostało w ilości 1000 egzemplarzy. Ze względu na panującą sytuację epidemiczną utrudniony jest bezpośredni kolportaż publikacji do szkół. Nauczyciele zainteresowani nabyciem 3 tomu pt. „Sytuacja ludności żydowskiej w Kraju Warty” proszeni są o kontakt z muzeum w Chełmnie.   

Nowa publikacja powstała w ramach zadania „Realizacja wystawy stałej w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie ‒ działania edukacyjne”, które dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust.1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych. Ponadto zadanie dofinansowano ze środków Samorządu Województwa Wielkopolskiego.

Między 7 a 10 grudnia 1941 r. prawie 3 tysiące Żydów – mężczyzn, kobiet i dzieci – mieszkańców Koła zostało przewiezionych do wsi Kulmhof (Chełmno nad Nerem) i zamordowanych w uruchomionym we wsi pierwszym na okupowanych ziemiach polskich niemieckim nazistowskim obozie śmierci. Deportację Żydów poprzedziło wywiezienie do Kulmhof, 5 grudnia, trzydziestu mężczyzn, którzy mieli przygotować w lesie rzuchowskim masowy grób.

Żydzi  z Koła stali się w ten sposób pierwszymi ofiarami masowej i planowanej eksterminacji ludności żydowskiej w tzw. Kraju Warty. W ciągu roku od uruchomienia obóz zagłady Kulmhof pochłonął życie około 200 tysięcy ofiar.

O przebiegu deportacji zeznawał po wojnie m.in. Michał Podchlebnik, naoczny świadek wydarzeń. Sam, jako mieszkaniec Koła, przesiedlony najpierw do getta wiejskiego w Bugaju, został deportowany do obozu w styczniu 1942r., kiedy likwidowano getta wiejskie w Bugaju i Nowinach Brdowskich. Zmuszony do pracy jako grabarz, uciekł po kilku dniach.

Wywózki z Koła wzbudzały niepokój we wszystkich okolicznych gminach żydowskich, które od razu próbowały uzyskać informacje o losie wysiedlonych. Próby zdobycia wiadomości od Niemców spełzały jednak na niczym – Żydzi w odpowiedzi słyszeli jedynie o wywózkach do Galicji czy Pińska. Mimo to ustalono ostatecznie, że celem deportacji jest wieś Chełmno. Niemcy tłumaczyli, że znajduje się tam jedynie punkt przeładunkowy albo że zostanie tam założona żydowska osada, której mieszkańcy będą mogli pracować i spokojnie żyć. W rejon Koła i Chełmna zaczęto wysyłać posłańców, których zadaniem było pozyskanie wiadomości o losie deportowanych. 

W grudniu 1941 r. w obozie Kulmhof zamordowano także 1100 Żydów z powiatu tureckiego skupionych w getcie wiejskim "Czachulec" (przywiezionych z Dobrej w dn. 13–14 grudnia) oraz około 1000 Żydów z Dąbia (18–19 grudnia). Według niektórych relacji w tym samym miesiącu w obozie zginęła także cześć chorych na tyfus Romów i Sinti z austriackiego Burgenlandu zamkniętych w tzw. "obozie cygańskim" przylegającym do getta łódzkiego.

Pierwsze ofiary obozu zagłady Kulmhof upamiętnia się 8 grudnia poprzez złożenie kwiatów i zapalenie zniczy w Miejscu Pamieci w Chełmnie i w lesie rzuchowskim.

Zakończono prace na terenie Miejsca Pamięci w lesie rzuchowskim w ramach zadania inwestycyjnego pt. „Renowacja cmentarza ofiar Obozu Zagłady Kulmhof w lesie rzuchowskim Etap I i II”. Zadanie zrealizowano w ramach programu „Groby i cmentarze wojenne w kraju” dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. W ramach prac wymieniono nawierzchnię ścieżek na tzw. I Kwaterze, prowadzących od parkingu do i wokół Pomnika Ofiar Zagłady.

Jednym z elementów realizowanego zadania było odtworzenie przebiegu odcinka torów kolejki wąskotorowej, którą przez las rzuchowski dowożono transporty ofiar do Chełmna. Jest to swoiste upamiętnienie „drogi śmierci” ofiar obozu.

Linie kolejowe odgrywały ważną rolę w realizacji „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, także w przypadku obozu Kulmhof. Wieś miała dogodne połączenie komunikacyjne z powiatowym Kołem – zarówno drogowe, jak i kolejowe – poprzez kolej wąskotorową. Linia kolejki prowadziła z Włocławka przez Izbicę Kujawską, Przystronie, Koło – do Dąbia i liczyła łącznie 70 km (odcinek Koło–Dąbie powstał w 1914 r.). Koło skomunikowane było koleją normalnotorową ze stolicą okręgu – Poznaniem, oraz poprzez Kutno z Łodzią, gdzie na terenie getta skupiono najwięcej Żydów. To właśnie warunki komunikacyjne zadecydowały o wyborze miejsca na obóz. 

Od 16 stycznia 1942 r. kierowano do Kulmhof transporty Żydów z getta łódzkiego. Po załadowaniu na stacji kolejowej Łódź–Radegast składy kierowano przez Kutno do Koła koleją normalnotorową. Po dotarciu do Koła Żydzi musieli pokonać liczącą ok. trzech kilometrów drogę do znajdującej się na Nowym Rynku tzw. synagogi mniejszej, gdzie spędzali ostatnią noc przed przewiezieniem ciężarówkami do Kulmhof. Podczas tego swoistego marszu śmierci wielu Żydów, zwłaszcza osób starszych, zostało brutalnie zabitych przez niemieckich policjantów z eskorty.

Od 1 marca 1942 r., na skutek protestu kolskich Niemców, przeciwnych prowadzeniu Żydów przez miasto, ofiary przesadzano na samochody ciężarowe i dowożono do wsi Zawadka, gdzie spędzały ostatnią noc w młynie. Kolejna zmiana nastąpiła 14 marca, od tego dnia ofiary były przesadzane do wagoników kolejki wąskotorowej, która dowoziła transporty do Powiercia, skąd ofiary pędzono do młyna w Zawadce. Kolejka nie mogła dojeżdżać do Chełmna w związku ze zniszczeniem w 1939 r. mostu na rzece Rgilewce pomiędzy wsiami Skobielice i Przybyłów, a więc jeszcze przed lasem rzuchowskim. Mostek naprawiono w II poł. 1942 r., i jesienią tego roku przywrócono łączność kolejową.

W drugim okresie funkcjonowania obozu, pomiędzy 23 czerwca a  14 lipca 1944 r. skierowano do Kulmhof 10 transportów z Litzmannstadt Getto, w których znajdowało się 7196 ofiar. „Droga śmierci” wyglądała podobnie jak w pierwszym okresie. Poprzez Łódź i Koło ofiary przewożono do Chełmna, skąd z niewielkiej stacji kolejowej kierowano je do kościoła, w którym spędzały ostatnią noc przed śmiercią. Rano, samochodami ciężarowymi, Żydów zabierano do lasu rzuchowskiego.

15 listopada 2020 roku przypadła 81 rocznica rozstrzelania 56 zakładników polskich – pierwszych ofiar Lasu Rzuchowskiego.

Między połową września a połową listopada 1939 r., w ramach „Akcji Tannenberg” (Unternehmen Tannenberg) prowadzonej przez niemieckie jednostki operacyjne na obszarach wcielonych do III Rzeszy, w tym także w Kraju Warty, aresztowano, a następnie osadzono w kolskim więzieniu grupę polskich zakładników. Znaczną część z nich - 56 osób, przewieziono w dwóch transportach na teren Lasu Rzuchowskiego, gdzie zostali rozstrzelani.

W wyniku akcji śmierć ponieśli przedstawiciele wszystkich klas społecznych, m.in. rolnicy, przedsiębiorcy, przedstawiciele miejscowej inteligencji – mieszkańcy powiatu kolskiego, którzy wyróżniali się postawą patriotyczną, szacunkiem wśród miejscowej ludności czy pozycją majątkową. Akcja ta określana również mianem „Akcja Inteligencja”, była jedną z licznych na okupowanych przez Niemców terenach, prowadzonych w celu zastraszania miejscowej ludności, a w konsekwencji zmierzająca do likwidacji elity narodu polskiego.

Po egzekucji ciała zamordowanych złożono w masowym grobie na terenie Lasu Rzuchowskiego. Ciała zamordowanych zakładników ekshumowano latem 1945 r. Ekshumacja była prowadzona pod kierunkiem sędziego Władysława Bednarza. Odbył się również wtedy pogrzeb ofiar z udziałem rodzin.

Dla upamiętnienia pomordowanych w 1991 r. na terenie Lasu Rzuchowskiego został wzniesiony pomnik-ołtarz, według projektu artysty-rzeźbiarza Jana Rassumowskiego. Dzięki prowadzonemu śledztwu w sprawie tej zbrodni oraz późniejszym badaniom udało się ustalić nazwiska 54 spośród 56 ofiar, których nazwiska umieszczone są na płycie pomnika.

W niedzielę 15 listopada pracownik Muzeum wspólnie z przedstawicielem rodzin ofiar, Józefem Bystrzyckim, upamiętnił zamordowanych przez złożenie kwiatów i zapalenie symbolicznego znicza.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

November 15, 2020 was the 81st anniversary of the shooting of 56 Polish hostages - the first victims of Rzuchowski Forest.

Between mid-September and mid-November 1939, as part of the "Operation Tannenberg" (Unternehmen Tannenberg) conducted by German operational units in the areas incorporated into the Third Reich, including the Warta Land, a group of Polish hostages was arrested and then imprisoned in the Koło prison . Most of them - 56 people - were transported in two transports to the Rzuchowski Forest, where they were shot.

As a result of the action, representatives of all social classes were killed, incl. farmers, entrepreneurs, representatives of local intellectuals - Koło county inhabitants who stood out for their patriotic attitude, respect the local population and financial position. This action, also referred to as "Action Intelligence", was one of the numerous in the territories occupied by the Germans, carried out in order to intimidate the local population and, consequently, to liquidate the elite of the Polish nation.

After the execution, the bodies of the murdered were placed in a mass grave in the Rzuchowski Forest. The bodies of the murdered hostages were exhumed in the summer of 1945. The exhumation was led by judge Władysław Bednarz. The funeral of the victims with the participation of their families was also held then.

In order to commemorate those murdered in 1991, a monument-altar was erected in the Rzuchowski Forest, designed by artist-sculptor Jan Rassumowski. Thanks to the ongoing investigation into this crime and subsequent research, it was possible to establish the names of 54 out of 56 victims whose names are placed on the monument.

On Sunday, November 15, a Museum employee together with the representative of the victims' families, Józef Bystrzycki, commemorated those murdered by laying flowers and lighting a symbolic candle.

Informujemy o wznowieniu działalności edukacyjnej prowadzonej na terenie Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Podjęliśmy wszelkie działania, by przestrzeń muzealna była miejscem bezpiecznym dla zwiedzających i uczestniczących w zajęciach edukacyjnych. Zwiedzanie z przewodnikiem oraz zajęcia odbywają się zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Głównego Inspektoratu Sanitarnego w sprawie funkcjonowania instytucji kultury w czasie pandemii COVID-19.

We wrześniu i październiku br. Muzeum odwiedziły pierwsze grupy nauczycieli i uczniów, biorących udział w projekcie edukacyjnym pt. Wizyty w miejscach pamięci realizowanym we współpracy ze szkołami średnimi z powiatu szamotulskiego oraz przy wsparciu samorządu powiatu szamotulskiego. Projekt jest kontynuacją, począwszy od 2016 r., corocznych wizyt w Muzeum.

Celem projektu jest poznanie przez młodzież związanych z II wojną światową miejsc pamięci w Wielkopolsce. Wizyta w Muzeum ma charakter dnia studyjnego obejmującego zwiedzanie Miejsc Pamięci w Chełmnie oraz Lesie Rzuchowskim wraz z pokazami filmów dokumentalnych i lekturą relacji ofiar obozu oraz udziałem młodzieży w zajęciach edukacyjnych.

Projekt jest oddolnym i nowatorskim działaniem zainicjowanym przez nauczycieli historii ze szkół, dla których organem prowadzącym jest powiat szamotulski.

W związku z planowaniem wizyty w Muzeum-Miejscu Pamięci wszystkich zainteresowanych prosimy o wcześniejszy kontakt z naszymi pracownikami.

Prosimy o zapoznanie się z regulaminem zwiedzania Muzeum.

10 września 2020 r. ordynariusz diecezji włocławskiej bp Wiesław Mering odprawił uroczystą mszę świętą koncelebrowaną w intencji ofiar obozu zagłady Kulmhof oraz polskich zakładników zamordowanych 15 listopada 1939 r. Homilię wygłosił ks. prałat Zbigniew Cabański, wikariusz biskupi, proboszcz Parafii Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Koninie.
W związku z pracami prowadzonymi w obrębie Pomnika Ofiar Zagłady msza odprawiona została wyjątkowo w kościele parafialnym p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chełmnie.

Po liturgii uczestnicy uroczystości, udali się do lasu rzuchowskiego, gdzie upamiętnili ofiary składając wiązanki i znicze przy Ścianie Pamięci. Po słowie skierowanym do zgromadzonych przez ks. biskupa, wicewojewoda wielkopolski Aneta Niestrawska odczytała list skierowany do uczestników przez wojewodę Łukasza Mikołajczyka. Następnie dr Eleonora Bergman z Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie odczytała fragment relacji Szlamy Winera, uciekiniera z Kulmhof.

W uroczystości wzięli udział między innymi poseł na Sejm RP Leszek Galemba, starosta kolski Robert Kropidłowski, delegacje władz samorządów powiatowych, miejskich i gminnych
z województw wielkopolskiego i łódzkiego, delegacja Gminy Wyznaniowej Żydowskiej
w Poznaniu, reprezentacje służb mundurowych, instytucji, organizacji społecznych.

W tym roku wrześniowa msza święta odbyła się po raz siedemnasty. Organizatorami uroczystości byli Wójt Gminy Grzegorzew Bożena Dominiak i proboszcz Parafii Rzymsko-Katolickiej w Chełmnie, ks. Grzegorz Grochowski.

Zdjęcia: Urząd Gminy Grzegorzew

Miło nam poinformować, że Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem otrzymało I Nagrodę w kategorii Działalność Wystawiennicza za stałą wystawę historyczną „To są ostatnie dni naszego życia, dajemy więc znać o sobie”. Kulmhof – początek Zagłady w konkursie Wydarzenie Muzealne Roku w Wielkopolsce „IZABELLA 2019”.

IZABELLA jest prestiżowym konkursem wielkopolskiego środowiska muzealniczego na najwybitniejsze wydarzenie muzealne roku. Pierwszych laureatów wyłoniono w 2002 roku. Konkurs jest organizowany przez Fundację Muzeów Wielkopolskich pod stałym patronatem Marszałka Województwa Wielkopolskiego. W skład Kapituły liczącej od 5 do 7 osób wchodzą przedstawiciele zarządu Fundacji, środowiska muzealniczego, nauki, artystów plastyków oraz mediów.

Ekspozycję otwarto 18 grudnia 2019 r. Jej tytuł nawiązuje do słów zawartych w wiadomości sporządzonej w kwietniu 1943 r. przez dwunastu żydowskich rzemieślników przetrzymywanych na terenie ośrodka zagłady Kulmhof. Wystawa jest próbą monograficznego przedstawienia dziejów obozu, ze wskazaniem na jego wyjątkowość w odniesieniu do polityki realizowanej względem Żydów na ziemiach okupowanej Polski. Szczególną rolę odgrywają tutaj relacje
i świadectwa ofiar, przede wszystkim żydowskich więźniów zmuszanych do pracy na terenie obozu, a także innych naocznych świadków, również niemieckich oprawców. Wyjątkowa jest również rola prezentowanych artefaktów – świadectw ziemi, pozyskanych w trakcie wieloletnich badań archeologicznych. To zarówno drobne osobiste przedmioty, które w ostatnią drogę zabrały ze sobą ofiary, jak i te, które odsyłają bezpośrednio do sprawców zbrodni. Autorami wystawy są  Andrzej Grzegorczyk (scenariusz) oraz Wawrzyniec Kozicki (oprawa plastyczna) we współpracy z Bartłomiejem Grzanką, kierownikiem Muzeum. 

W ramach Międzynarodowego Dnia Pamięci o Zagładzie Romów na terenie Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem oddano hołd romskim ofiarom obozu.

W tym roku przypadła 76. rocznica likwidacji tzw. obozu rodzinnego dla Cyganów (niem. Zigeunerfamilienlager), będącego częścią obozu Auschwitz II-Birkenau. Jednej nocy, z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, zamordowano w komorach gazowych około 4,3 tysiąca dzieci, kobiet i mężczyzn, ostatnich romskich więźniów obozu. Datę 2 sierpnia Sejm RP uchwalił Dniem Pamięci o Zagładzie Romów i Sinti.Dnia 2 sierpnia wspominamy także prawie pół miliona ofiar niemieckiego ludobójstwa popełnionego na Romach i Sinti w okupowanej Europie, w tym w obozie zagłady Kulmhof. Między 2 a 9 stycznia 1942 roku przywieziono tutaj ponad 4 tysiące Romów i Sinti deportowanych wcześniej z pogranicza austriacko-węgierskiego i przetrzymywanych w tzw. obozie cygańskim (niem. Zigeunerlager) utworzonym w obrębie getta łódzkiego (niem. Litzmmanstadt Getto).

Szlama Winer, jeden z nielicznych naocznych świadków Zagłady Żydów i Romów w Kulmhof, w relacji spisanej po jego ucieczce z obozu, gdzie pracował jako przymusowy grabarz, odnajdujemy przejmujący opis tamtych wydarzeń:

„Z upływem pół godziny nadjechało drugie auto z Cyganami. Zatrzymało się w odległości ok. 100 metrów od nas, żebyśmy nic nie słyszeli (głuche krzyki rozpaczy wyprowadzały nas z równowagi). Do obiadu załatwiliśmy 3 samochody, po obiedzie – 4 (zwykliśmy je liczyć). […] Tym ośmiu »dołowym« nie pozwolono opuścić grobu. Kazano im położyć się twarzą do cygańskich trupów. Żandarm zabiał ich z broni maszynowej”.

Dnia 3 sierpnia br. na terenie Muzeum, w lesie rzuchowskim, przy pomniku poświęconym Romom i Sinti – ofiarom obozu Kulmhof, kierownik Oddziału Bartłomiej Grzanka wraz z pracownikami złożyli kwiaty i zapalili symboliczny znicz pamięci.

Z wielkim smutkiem informujemy o śmierci Dawida Marszewskiego, niezwykle utalentowanego artysty młodego pokolenia. Urodził się w Kole, gdzie z wyróżnieniem ukończył tamtejsze Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych. Następnie podjął studia na Wydziale Malarstwa i Rysunku poznańskiego Uniwersytetu Artystycznego. W 2016 roku obronił pracę dyplomową, która otrzymała wyróżnienie w Ogólnopolskim Konkursie Najlepszych Dyplomów Uczelni Artystycznych ArtNoble. W 2019 roku na tej uczelni uzyskał tytuł doktora sztuk – dysertacja Figury współczucia: zwrot empatyczny w sztuce współczesnej.

W swojej twórczości często odnosił się do kategorii wzniosłości nacechowanej transcendentnym odczuwaniem cierpienia, współczucia i tego, co niewidoczne, niepostrzegalne, będące bodźcem do wglądu w naturę i byt człowieka. Był wnikliwym obserwatorem otaczającego go świata, intelektualistą, dla którego sztuka jako narzędzie, oprócz warstwy materialnej, stanowiła element procesu badawczego, angażując widza do zadawania pytań o codzienność, tożsamość, wyobcowanie.

„Pamiętam z dzieciństwa wyprawy rodzinne do różnych »atrakcyjnych« miejsc, wśród których było oddalone 10 kilometrów od mojej miejscowości Chełmno. W rodzinnym albumie zachowały się̨ zdjęcia z tych wypraw. Na jednym z nich stoję̨ w letnim ubraniu; jedną ręką trzymam Tatę̨ za rękę̨, a drugą wskazuję w kierunku wyłaniającej się w oddali polany. Stoimy w okolicy wielkiego monumentu. Są tu ścieżki spacerowe, lapidarium z macew przywiezionych z Turku, krzewy dzikiej róży i małe muzeum. A ja na zdjęciu wyciągam rękę i wskazuję na drugą polanę. Tam dalej już nie, tam nic nie ma – brzmi mi dzisiaj jakby odpowiedź na moje pytanie” (Dawid Marszewski, tekst do wystawy Kątem oka, 2015).

W swoim dorobku posiadał kilkadziesiąt wystaw indywidualnych i zbiorowych, w Polsce i za granicą. Jego prace wystawiano m.in.: na V Biennale Sztuki Współczesnej w Odessie, XI Biennale Sztuki Współczesnej w Dreźnie, w Muzeum Współczesnym we Wrocławiu, Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu czy Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. W 2015 roku prezentował wystawę Kątem oka w Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem i Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie.

Na ekspozycji zgromadzono wówczas dziesięć prac, w których artysta podejmuje temat pamięci po Holokauście, a także miejsc, fizycznych przestrzeni, zranionych tym zdarzeniem. Jeden z dwustronnych obrazów Tam dalej już nie, tam nic nie ma, ukazywał idylliczny, sztampowy krajobraz (miejsce po) z ukrytą po drugiej stronie podobrazia mapą wykopalisk archeologicznych. Z kolei obraz otwierający wystawę, o takim samym tytule, jest bezpośrednio zapożyczonym kadrem z ponad dziewięciogodzinnego filmu dokumentalnego Shoah Claude’a Lanzmanna zrealizowanego w 1985 roku. Obraz ten znajduje się w zbiorach Muzeum w Chełmnie nad Nerem.

Marszewski zawodowo związany był z UAP, pełnił obowiązki asystenta w XII Pracowni Malarstwa. Był osobiście i twórczo zaangażowany w życie uczelni, ale także związany, chociażby poprzez wystawy czy inne aktywności artystyczne ze swoim rodzinnym miastem, Kołem. Jego twórczość, którą można opisać jako niedookreśloną, wymykającą się schematom „od-do”, metafizyczną, łączyła swobodnie malarstwo z filmem, instalacją i performancem. Szczególnie teraz, w zetknięciu ze śmiercią artysty, odbierana jest jej głębia treści.

Był wielokrotnie odznaczany, w 2018 roku otrzymał Medal Młodej Sztuki przyznawany przez redakcję Głosu Wielkopolskiego i Stypendium Artystyczne Miasta Poznania. Wśród innych zasług można wymienić, podając za uczelnią: stypendysta Rektora UAP, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezesa Rady Ministrów. Zdobywca nagrody artystycznej ExkluzivPrize2013 przyznawanej przez magazyn Exkluziv. Otrzymał wyróżnienie honorowe na Międzynarodowym Triennale Mediów Cyfrowych. Trzykrotnie nominowany do Ogólnopolskiej Nagrody Artystycznej: Nowy Obraz-Nowe Spojrzenie, wielu innych.

Po prawie rocznej przerwie, w marcu 1944 r. Niemcy powrócili na teren dawnego majątku w Chełmnie nad Nerem, przystępując do odtwarzania infrastruktury obozowej. Powodem wznowienia masowych transportów do obozu zagłady Kulmhof była rewizja polityki prowadzonej przez władze okupacyjne względem getta łódzkiego (Litzmannstadt Getto). Stopniowo wygaszano zakłady pracy, warsztaty, fabryki, a ludność przygotowywano do tzw. ewakuacji lub pracy poza gettem. W tym czasie na terenie tzw. Kraju Warty (Warthegau) z gett zorganizowanych przez Niemców funkcjonowało jedynie w Łodzi. 

Okucia walizek, Archiwum Muzeum

To w kierunku Chełmna ze Stacji Radegast odchodziły kolejne transporty skazanych na unicestwienie Żydów. Z chwilą rozpoczęcia wysiedleń 23 czerwca 1944 r. w getcie przebywało około 76 tys. osób. Procedura uśmiercania, odmiennie niż w pierwszym okresie działalności obozu, odbywała się nie w Chełmnie, ale w lesie rzuchowskim. Tam też ustawiono dwa drewniane baraki z tabliczkami: „do lekarza” i „zakładu kąpielowego” (sugerujące istnienie obozu przejściowego) oraz zbudowano dwa piece krematoryjne.

Pociągi zatrzymywały się na stacji w Kole, gdzie nakazywano Żydom przesiąść się do kolejki wąskotorowej, dojeżdżającej do Chełmna. Po nocy spędzonej w budynku kościoła, Żydów przewożono do tzw. obozu leśnego (Waldlager), gdzie na miejscu uśmiercano ich w samochodach-komorach gazowych.

Wyjechałem 10-tym transportem z getta, jak mówili, na roboty. W getcie zostawiłem żonę i dwoje dzieci. Wydzielili mnie z tego transportu, posłali do pracy jako szewca, a cały transport poszedł do pieca. Na wszystko to sam patrzę, no ale co ja mogę zrobić, słaby bezbronny człowiek. Jestem taki sam jak ci wszyscy, których posyłają na śmierć.

Berek Himelfarb, fragment Testamentu ostatnich więźniów obozu, 28 lipca 1944.

Deportacje do Kulmhof poprzedziły ostateczną likwidację getta. Do 14 lipca 1944 r. w dziesięciu transportach wywieziono łącznie 7196 osób, pozostałych między 9 a 29 sierpnia przetransportowano do Auschwitz-Birkenau.

Ukazało się drugie, poprawione wydanie publikacji "Heinz May. Wielkie kłamstwo. Narodowy socjalizm w postaci nieznanej narodowi niemieckiemu".

Druk publikacji sfinansowały Lasy Państwowe - Nadleśnictwo Koło z siedzibą w Gaju (https://kolo.poznan.lasy.gov.pl/), wydawcą jest Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie.

Spisany w lutym 1945 r. pamiętnik niemieckiego leśnika Heinza Maya, kierującego pracą Nadleśnictwa Koło w okresie od stycznia 1940 do stycznia 1945 r. to cenne źródło informacji o obozie zagłady Kulmhof z uwagi na trzeci rozdział: „Wielki mord na Żydach” który jest relacją naocznego świadka zbrodni popełnianych przez SS-Sonderkommando Kulmhof – człowieka w pełni świadomego ogromu tej zbrodni. Jest ona bardzo istotna, gdyż stanowi najobszerniejszą z relacji złożonych przez Niemca niebędącego członkiem załogi obozu. Pamiętnik przynosi też wiadomości o nadleśnictwie, które podczas okupacji znalazło się na terenie okręgu Rzeszy Kraj Warty. Jest to także dokument ukazujący ewolucję poglądów narodowego socjalisty od fascynacji ideologią aż do jej całkowitego odrzucenia. W aneksie zamieszczono treść znajdujących się w zasobie Archiwum Instytutu Zachodniego niepublikowanych wcześniej powojennych relacji Polaków o Mayu. Teksty opracował i opatrzył wstępem Bartłomiej Grzanka, kierownik Muzeum.

14 czerwca obchodzono Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

Dnia 10 czerwca br. na terenie Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem obchodzono Dzień Pamięci o pomordowanych dzieciach czeskich.

Szanowni Państwo!

Pragniemy poinformować, że na podstawie pozytywnej opinii stacji sanitarno-epidemiologicznej nasze Muzeum zostanie otwarte dla zwiedzających od 26 maja br.

Podjęliśmy wszelkie działania by przestrzeń muzealna była miejscem bezpiecznym zarówno dla zwiedzających, jak i pracowników naszej instytucji, dlatego prosimy stosować się do ogólnie przyjętych zasad bezpieczeństwa, a także regulaminu zwiedzania Muzeum, który mogą Państwo znaleźć poniżej.

Serdecznie zapraszamy!

Zasady zwiedzania obowiązujące w okresie zagrożenia COVID 19

Zwiedzający są zobowiązani do przestrzegania „Regulaminu zwiedzania Muzeum oraz poniższych zasad wprowadzonych w związku z pandemią”.  

1. Muzeum otwarte jest dla zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach  9–15. W poniedziałki Muzeum jest zamknięte.
2. Muzeum dostępne jest tylko dla osób  posiadających własne maseczki zasłaniające usta i nos zgodnie z § 18 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia br. z późniejszymi zmianami. Zdejmowanie lub zsuwanie masek skutkuje koniecznością opuszczenia Muzeum.
3. Zwiedzający obowiązani są do dezynfekcji rąk lub rękawiczek płynem umieszczonym przy wejściu.
4. W Punkcie Obsługi Zwiedzających może znajdować się tylko 1 osoba, pozostałe osoby muszą oczekiwać w odstępach 2 m.
5. Do odwołania zawiesza się korzystanie z wieszaków na odzież.
6. W Muzeum może przebywać maksymalnie 15 zwiedzających. Na platformie przy ruinach pałacu 5 zwiedzających.
7. Utrzymuje się dotychczasowy porządek zwiedzania ekspozycji.
8. Ruchem zwiedzających kierują osoby z Punktu Obsługi Zwiedzających.
9. Sprzęt multimedialny na ekspozycjach zostaje wyłączony i niedostępny dla zwiedzających.
10. Z wystawy stałej czasowo zostają usunięte segregatory z materiałami wystawienniczymi.
11. Zwiedzający obowiązani są do zachowania pomiędzy sobą odstępu minimum 2 m (nakaz nie obowiązuje rodzin).
12. Czasowo zawiesza się zwiedzanie grupowe, zajęcia edukacyjne dla różnych grup wiekowych i oprowadzanie z przewodnikiem.   
13. Prosimy o powstrzymywanie się od dotykania drzwi, barierek przy ruinach pałacu, klamek i gablot muzealnych.

Wszelkie informacje dotyczące funkcjonowania Muzeum znajdują się na stronie internetowej Muzeum (www.zabikowo.eu).

W związku ze zmianą w organizacji pracy Muzeum, dla zwiedzających Miejsce Pamięci w Chełmnie nad Nerem dostępne będą następujące ekspozycje:

W tym roku przypadła 77. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Getto było największą zorganizowaną przez Niemców „dzielnicą zamkniętą” na terenie Generalnego Gubernatorstwa w okupowanej Polsce.

19 kwietnia 1943 roku miała nastąpić jego ostateczna likwidacja. W obliczu nadchodzącej Zagłady garstka żydowskich bojowników i bojowniczek przystąpiła do nierównej walki z wkraczającymi na teren getta niemieckimi oddziałami.

Po wielu latach symbolem ich walki o przetrwanie stały się żółte żonkile, które przed Pomnik Bohaterów Getta w Warszawie przynosił Marek Edelman – jeden z bezpośrednich świadków i uczestników zbrojnego starcia. Powtarzanie tego gestu przez inne osoby zapoczątkowało ważną społecznie akcję „Żonkile”. Od wielu lat akcji towarzyszy hasło „Łączy nas pamięć”, będące wyrazem wspólnoty pamięci i szacunku o powstańcach. Jej inicjatorem jest Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie.

Muzeum byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem nawiązując do kwietniowych wydarzeń oraz Dania Pamięci o Zagładzie i Bohaterstwie (hebr. Jom HaZikaron laSzoa we-laGewura) obchodzonym w Izraelu, organizuje od 2013 roku Marsz Pamięci w Lesie Rzuchowskim. To właśnie marsze wśród różnorodnych form upamiętniania ofiar Zagłady cieszą się największym zainteresowaniem.

Idea Marszu wydobyta została z ostatnich słów ofiar obozu Kulmhof. Zawiera je Odezwa do naszego przyszłego narodu, czyli listu potajemnie napisanego przez Izaaka Zygelmana w imieniu ostatnich pozostających przy życiu więźniów. Jego treść wyryto później na ścianie monumentu, spod którego wyrusza corocznie Marsz –„[…] jeszcze raz prosimy o rozgłoszenie tego morderstwa na całym świecie”.

Głównym celem Marszu jest zwrócenie uwagi opinii publicznej na rozgrywającą się w czasie okupacji eksterminację Żydów z tzw. Kraju Warty (niem. Warthegau). Co roku dedykowany jest innym osobom, grupom bądź wydarzeniom. Na szczególnie wyróżnienie zasługuje V Marsz Pamięci zatytułowany „Dzieci dzieciom”, upamiętniający najmłodsze ofiary Holokaustu. Uczniowie okolicznych szkół złożyli pod Ścianą Pamięci, miejscu docelowym Marszu, własnoręcznie przygotowane maskotki-lalki, które symbolizują tęsknotę za domem, rodziną oraz cierpienia dziecięcych ofiar Zagłady. By nawiązać i upamiętnić wówczas 74. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, uczestnicy Marszu dołączyli po raz pierwszy do akcji „Żonkile”. 

Tegoroczny Marsz, będący już ósmą edycją, w wyniku panującego na świecie zagrożenia epidemiologicznego, nie mógł się odbyć w kwietniowym terminie. Dlatego dziś zapalamy symboliczny znicz przy Ścianie Pamięci dedykowanej żydowskim ofiarom obozu Kulmhof.

Z wielkim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci 27 lutego 2020 r. dr Łucji Pawlickiej-Nowak, w latach 1975–2006 dyrektor Muzeum Okręgowego w Koninie...

Celem seminarium, oprócz ukazania muzeów-miejsc pamięci jako ważnych partnerów w realizacji idei edukacji...

28 lutego Muzeum–Miejsce Pamięci w Chełmnie odwiedzili ambasador Wielkiego Księstwa Luksemburga w Polsce Conrad Bruch oraz ambasador Georges Santer...

Wzniesiony w 1964 r. Pomnik Ofiar Faszyzmu, jak brzmi jego oficjalna nazwa, jest wyrazem pamięci o pomordowanych w niemieckim nazistowskim obozie zagłady Kulmhof. Jego lokalizacja, blisko historycznej części tzw. obozu leśnego, oraz użyte środki wyrazu artystycznego, powodują że uznawany jest za jeden z najważniejszych przykładów dzieł sztuki memorialnej.

W dniach 13–14 lutego br. w Hamburgu odbyła się międzynarodowa konferencja Documenting and exhibiting persecutions and deportations in Europe from 1938 to 1945...

11 lutego uczniowie Szkoły Podstawowej im. Adama Mickiewicza w Chełmnie upamiętnili Stanisława Kaszyńskiego...

Wizyta uczniów w Muzeum miała podwójny charakter, z jednej strony poznawali dzieje obozowe Kulmhof, z drugiej upamiętnieni ofiary Holokaustu.

„Dobrze jest budzić się z przekonaniem, że dzień, który się zaczyna, wniesie dużo dobrego do mojego życia”.

17 stycznia uczczono ostatnich więźniów niemieckiego obozu zagłady Kulmhof zamordowanych w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku.

Z losem ostatnich więźniów niemieckiego obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, zamordowanych w trakcie jego likwidacji, w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku, związany jest niezwykły dokument.

18 grudnia br. w Muzeum w Chełmnie otwarto stałą wystawę historyczną „To są ostatnie dni naszego życia, dajemy więc znać o sobie”. Kulmhof – początek Zagłady.

„To są ostatnie dni naszego życia, dajemy więc znać o sobie". Kulmhof – początek Zagłady. 

W dniu 26 października 2019 r. odszedł wybitny artysta rzeźbiarz prof. Józef Stasiński.